Na początku XIX wieku w Łomży znajdowały się 4 kościoły: parafialny, pw. św. Michała, kościół pojezuicki, klasztor kapucynów i panien Benedyktynek. Dwa ostatnie służyły tylko i wyłącznie wymienionym zakonom.
Katedra św. Michała Archanioła to najstarszy i najbardziej okazały zabytek Łomży. Późnogotycki kościół rzymskokatolicki wzniesiony w latach 1504-1525. Położony w południowo-wschodniej części Łomży między ulicami Dworną i Giełczyńską. Katedra została również wpisana do rejestru zabytków 28.02.1953.
Katedra w Łomży
Kościół św. Michała jest najstarszym obiektem w północno-wschodniej Polsce. Wybudowano go w latach 1504–25. Świątynia ma charakter pseudobazyliki. Katedra znajduje się między ulicami: Sadową, Dworną i Giełczyńską. Budowę rozpoczęto przed 1504 r. Fundatorami byli: księżna Anna Mazowiecka oraz jej synowie: Janusz i Stanisław. Budowę dokończył ks. Jan Wojsławski, proboszcz łomżyński w 1525 r. A konsekracji dokonał biskup płocki Andrzej Noskowski. Katedra, w ciągu ponad czterech wieków, poddawana była wielu renowacjom i przebudowom.
Długość kościoła w Łomży wynosi 53 m, szerokość 23 m, najwyższe partie sklepienia posiadają 19 m. Świątynię zamierzano wybudować w stylu gotyckim bazylikowym.
Wnętrze Katedry
Od strony północnej z katedrą łączy się dzwonnica, zachowała najbardziej pierwotny wygląd z całej budowli. Znajdują się w niej trzy dzwony: największy nosi imię Romuald, średni to Michał. A najmniejszy nazywa się Roch.
Kościół jest późnogotycki, orientowany, z barokowymi szczytami fasady. Budowa trójnawowa, o obniżonych nawach bocznych. Okna ostrołukowe z witrażami, sklepienia gwiaździste i kryształowe. We wnętrzu katedry wiele nagrobków:
- Na pierwszym filarze po prawej znajduje się późnogotycki nagrobek zmarłego w 1549 kanclerza i proboszcza Jana Wojsławskiego;
- Na ścianie nawy południowej podwójny renesansowy pomnik Elżbiety i Andrzeja Modliszowskich z 1589 wykonany w warsztacie Santi Gucciego;
- Dwa niezwykle okazałe, renesansowe nagrobki, starosty łomżyńskiego zmarłego w 1575 r. Mikołaja Troszyńskiego. Nagrobek został wykonany z piaskowca oraz z marmuru brunatnego Nikodema Kosakowskiego. Starosty łomżyńskiego i ostrowskiego zmarłego w 1611 r., który został odnowiony przez hr. Stanisława Kosakowskiego w 1859;
- W kaplicy południowej znajduje się w późnorenesansowym ołtarzu cudowny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej z XVI w., koronowany 4 czerwca 1991 przez Jana Pawła II;
- W południowej nawie umieszczony jest duży obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Został namalowany w 1900 przez Wojciecha Gersona.
W zewnętrznym murze wieży katedry wmurowany jest kamień przypominający maskę, być może przedmiot kultu pogańskiego.
W katedrze znajdują się również tablice pamiątkowe poświęcone m.in. Henrykowi Sienkiewiczowi, Bohdanowi Winiarskiemu, ks. Kazimierzowi Lutosławskiemu z Drozdowa. Oprócz wyżej wymienionych zabytków w katedrze wiele cennych rzeźb. A także płaskorzeźb i obrazów, wśród nich obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w., którego koronacji dokonał w czerwcu 1991 r. papież Jan Paweł II.
